Mục lục
Ngày 30/4/1975 đánh dấu bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử Việt Nam – chấm dứt chiến tranh, thống nhất đất nước. Trong niềm hạnh phúc và hy vọng của hòa bình, có một khía cạnh đặc biệt cũng dần được khôi phục sau chiến tranh: võ thuật Việt Nam – di sản tâm linh, văn hóa và cũng là khả năng chiến đấu đã gắn bó với dân tộc trong suốt ngàn năm dựng nước và giữ nước.
Võ thuật trong thời kháng chiến: Vũ khí thầm lặng
Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ, nhiều môn phái võ cổ truyền như Bình Định Gia, Vovinam, Tân Khánh Bà Trà, Lâm Sơn Động, Nam Huỳnh Đạo… vẫn âm thầm tồn tại và phát triển, len lỏi như một hình thức rèn luyện thể chất, tôi luyện tinh thần cho cả dân thường lẫn chiến sĩ. Tinh thần thượng võ, đạo nghĩa và tính kỷ luật trong võ thuật trở thành một phần không thể thiếu trong nhiều đơn vị đặc nhiệm, biệt động, đặc công – nơi đòi hỏi kỹ năng cận chiến, ẩn nấp và ra đòn dứt khoát.
Trong hoàn cảnh bom đạn khốc liệt, việc duy trì và truyền thụ võ học trở nên vô cùng khó khăn. Nhiều võ sư phải giấu nghề, giảng dạy trong bí mật. Tuy vậy, cũng chính trong giai đoạn ấy, võ Việt cho thấy sức sống mãnh liệt và khả năng thích nghi phi thường: linh hoạt trong kỹ pháp, gắn liền với thực chiến và tinh thần bất khuất của người Việt.
Sau 30/4: Tái thiết, thống nhất và chuẩn hóa hệ thống võ học
Sau khi đất nước thống nhất, cuộc sống dần ổn định cũng là lúc nhiều môn phái võ cổ truyền có điều kiện phục hồi. Tuy nhiên, giai đoạn đầu hậu chiến, võ thuật vẫn mang nhiều yếu tố tín ngưỡng, dân gian, hoạt động chủ yếu ở quy mô địa phương, chưa có hệ thống tổ chức hoặc tiêu chuẩn thống nhất.
Bước ngoặt đến vào đầu những năm 1990, khi nhà nước chính thức công nhận và hỗ trợ phát triển võ cổ truyền. Việc thành lập Liên đoàn Võ thuật cổ truyền Việt Nam (1991) đã tạo nền tảng cho việc chuẩn hóa kỹ thuật, hệ thống hóa bải quyền, cấp đai, huấn luyện và tổ chức thi đấu. Cùng với đó, Vovinam – Việt Võ Đạo cũng phát triển mạnh mẽ ở cả trong và ngoài nước, hình thành các liên đoàn quốc tế, tổ chức giải vô địch thế giới và khu vực. Sự phối hợp giữa truyền thống và hiện đại giúp võ Việt ngày càng hội nhập sâu hơn vào các sân chơi thể thao quốc tế.
Võ thuật Việt Nam và lối rẽ sang thể thao đối kháng hiện đại
Từ những năm 2000, khi phong trào thể thao đối kháng phát triển mạnh trên toàn cầu, võ Việt cũng bước vào một giai đoạn chuyển mình. Không còn chỉ là những bài quyền trên sân đình, sân chùa, võ Việt nay có thể hiện diện trong các kỳ đại hội thể thao lớn như SEA Games, Asian Indoor Games, AIMAG… Các nội dung như đối luyện, quyền thuật, đấu tay không được đưa vào thi đấu chính thức, giúp võ sĩ Việt tiếp cận chuẩn mực quốc tế.
Đặc biệt, bước ngoặt lớn đến vào năm 2022 với sự ra đời của Lion Championship – giải đấu MMA chuyên nghiệp đầu tiên tại Việt Nam. Dù MMA là môn thể thao tổng hợp hiện đại, nhưng sự xuất hiện áp đảo của các võ sĩ từng tập luyện võ cổ truyền, Vovinam, Judo, Muay hay Boxing Việt Nam lại cho thấy: nền tảng võ học truyền thống có thể trở thành bệ phóng lý tưởng để hội nhập với đối kháng hiện đại.
Không thể không nhắc tới những gương mặt tiêu biểu như Nghiêm Văn Ý – nhà vô địch MMA hạng 65kg, đại diện Việt Nam tại Road to UFC; Huỳnh Hoàng Phi – võ sĩ Muay và Striking hàng đầu Việt Nam; Trần Quốc Tuấn – võ sĩ có nền tảng Muay xuất sắc từng tuyên bố sẵn sàng bước vào MMA nếu được mời. Những gương mặt ấy là hình ảnh tiêu biểu cho thế hệ võ sĩ Việt mới: có căn bản, có khát vọng và sẵn sàng mang bản sắc võ Việt ra biển lớn.
30/4 và sứ mệnh thời bình của võ thuật Việt Nam
Ngày 30/4 là dấu mốc của chiến thắng, của hòa bình, nhưng cũng là lời nhắc về trách nhiệm giữ gìn giá trị dân tộc trong thời kỳ mới. Võ thuật – từng là công cụ chiến đấu – nay là cầu nối văn hóa, là phương tiện giáo dục thể chất, rèn luyện ý chí và quảng bá hình ảnh đất nước. Mỗi trận đấu MMA có sự góp mặt của võ sĩ Việt, mỗi bài biểu diễn võ cổ truyền tại liên hoan quốc tế… đều là một lời khẳng định: võ Việt không chỉ là chuyện trong quá khứ, mà đang sống và lớn lên từng ngày.
Những người giữ lửa như cố võ sư Nguyễn Văn Chiếu (Vovinam), võ sư Trần Hữu Nghĩa (Tây Sơn), hay những người “mở lối” như Johnny Trí Nguyễn (Liên Phong) đã giúp gắn kết võ cổ truyền với võ tổng hợp, giữa biểu diễn và thi đấu, giữa dân tộc và quốc tế.
Hơn 49 năm sau ngày non sông liền một dải, võ thuật Việt Nam không còn là chuyện sân đình, chùa miếu. Đó là hành trình chuyển hóa từ truyền thống sang hiện đại, từ nội lực dân tộc sang bản lĩnh quốc tế. Và dù ở sàn đấu nào – trong nước hay thế giới – võ Việt vẫn luôn mang theo tinh thần 30/4: kiêu hãnh, bản lĩnh và tự cường.
